Definicja określa wagary jako samowolne opuszczanie zajęć szkolnych przebywanie w tym czasie poza nią.
Wagary to zjawisko, które występuje w większości szkół, borykają się z tym problemem nauczyciele już w szkole podstawowej. Jest to proces długotrwały i rozwijający się. Najważniejsze jest, by umieć stawić czoła, a to zadanie spada przeważnie na wychowawcę klasy.
Wagarowanie jest powodowane chęcią przyjemnego spędzania czasu wolnego, przeżycia niecodziennych przygód, zaznania swobody, często z użyciem alkoholu czy narkotyków. Wagary, nawet te sporadyczne, zawsze powodują znaczne zaniedbanie ucznia w nauce, a bardzo często stają się pierwszym etapem włóczęgostwa, ucieczek z domu, przestępczości, wykolejenia moralnego.
Aby zapobiegać temu zjawisku, należy ustalić źródło i rzeczywiste i indywidualne przyczyny wagarowania.
Przyczyny wagarowania bywają różne. Jedną z głównych przyczyn wagarów są błędy dydaktyczno-wychowawcze popełniane przez dom rodzinny oraz szkołę.
Inne bardziej szczegółowe przyczyny wagarów to:
- lęk przed oceną niedostateczną,
- lęk przed nauczycielem,
- doznanie upokorzeń i niepowodzeń w szkole,
- brak chęci do nauki,
- niewłaściwy stosunek do obowiązków szkolnych,
- brak odpowiedniej opieki ze strony rodziców,
- motywy tkwiące poza szkołą, w środowisku, które zachęca do opuszczenia lekcji (piękna pogoda, występ zespołu muzycznego, namowa kolegów).
Przy ustalaniu źródła i przyczyn wagarowania niezbędna jest umiejętność odróżnienia tego zjawiska od lenistwa ucznia lub błędów w rozumieniu i ocenie tego, co jest objawem rozwoju psychofizycznego (dojrzewania, wzrastania, rozwoju), przejawem osobowości, a także warunków rodzinnych itd.
Bardzo ważna jest diagnoza aktualnej sytuacji psychospołecznej klasy, ucznia, i jego rodziny. Oznacza to, że należy:
- w razie potrzeby przeprowadzić badania diagnostyczne ucznia w poradni specjalistycznej,
- zorganizować odpowiednią terapię psychologiczno-pedagogiczną ucznia, a niekiedy również rodziny (działania terapeutyczne, naprawcze, profilaktyczne środki zaradcze, socjoterapia, doradztwo, konsultacje),
- rozpoznać indywidualne potrzeby ucznia oraz przeanalizować przyczyny wagarowania w układzie wychowawca uczeń rodzice,
- określić formy i sposoby udzielenia pomocy uczniowi,
- czuwać nad spójnością i zgodnością podjętych działań edukacyjno-wychowawczych i wyrównawczych.
Wagarów nie wolno lekceważyć, trzeba im zdecydowanie zapobiegać poprzez wzmożenie działalności wychowawczo opiekuńczej oraz współpracę szkoły z domem ucznia. Nauczyciele wychowawcy mają znaczne możliwości wpływu na wagarujących uczniów, takie jak:
- indywidualna rozmowa wychowawcy z uczniem,
- kontakt z rodzicami, informacja o frekwencji i sposobie oceniania ucznia, sugerowanie zbadania dziecka w poradni specjalistycznej,
- kolejna rozmowa z uczniem, rodzicami i pedagogiem, (ostrzeżenie, iż następne wagary będą powodem pisemnego zawiadomienia zakładu oświatowego i sądu rodzinnego, itp.),
- po kolejnych rozmowach z uczniem wskazanie możliwości obniżenia oceny z zachowania,
- rozmowa z rodzicami zorganizowanie zajęć wyrównawczych, zajęć fakultatywnych, indywidualnych,
- zorganizowanie pomocy koleżeńskiej,
- zmiana klasy.
Każdy przypadek wagarów należy traktować indywidualnie i poddać analizie. Niedopuszczalne jest piętnowanie i wyszydzanie wagarujących przed rówieśnikami; powiększa to dystans emocjonalny między uczniem, a szkołą.
Uczeń nie ucieka z lekcji, jeśli nauczyciel jest mu przyjazny, życzliwy, pomocny, rozumie jego trudne nieraz problemy szkolne, rodzinne, osobiste.
Podstawowym warunkiem zmiany sytuacji jest poznanie przyczyn wagarowania, zainteresowanie się uczniem na etapie tzw. urywania się z pojedynczych lekcji, życzliwa ocena nawet skromnych jego osiągnięć. Poprawa pozycji społecznej ucznia w klasie wpływa zazwyczaj na przełamanie niechęci do szkoły, jednej z głównych przyczyn wagarowania.
